Thực trạng bệnh tiểu đường ở Việt Nam: Báo động và giải pháp

Giới thiệu

Bệnh tiểu đường (đái tháo đường) đang dần trở thành một trong những thách thức lớn của y tế toàn cầu. Theo Liên đoàn Đái tháo đường Thế giới (IDF), Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia có tốc độ gia tăng bệnh tiểu đường nhanh nhất. Từ một căn bệnh vốn được xem là “của người giàu” hay “người cao tuổi”, nay tiểu đường đã phổ biến ở cả người trẻ, thậm chí trẻ em.

Vậy thực trạng tiểu đường ở Việt Nam hiện nay như thế nào, nguyên nhân từ đâu và chúng ta cần làm gì để ngăn chặn?

Thực trạng tiểu đường tại Việt Nam

Tỷ lệ mắc bệnh ngày càng tăng

Theo số liệu của Bộ Y tế, hiện có khoảng 5,7% dân số trưởng thành Việt Nam mắc bệnh tiểu đường (tương đương hơn 3,5 triệu người). Tuy nhiên, con số thực tế có thể cao hơn rất nhiều, vì khoảng 50–60% chưa được chẩn đoán.

Đáng lo ngại hơn, số ca tiền tiểu đường (nguy cơ cao tiến triển thành tiểu đường type 2) cũng chiếm tỷ lệ lớn. Nghĩa là trong 10–15 năm tới, nếu không có biện pháp phòng ngừa, số người mắc bệnh có thể tăng gấp đôi.

Tiểu đường ở người trẻ và trẻ em

Trước đây, tiểu đường type 2 chủ yếu gặp ở người lớn tuổi. Nhưng hiện nay, người trẻ 25–35 tuổi cũng ngày càng nhiều ca phát hiện mắc bệnh. Nguyên nhân đến từ lối sống ít vận động, ăn uống nhiều đồ ngọt, thức ăn nhanh, cộng với áp lực công việc.

Đặc biệt, trẻ em bị béo phì học đường đang gia tăng nhanh chóng, kéo theo nguy cơ mắc tiểu đường type 2 sớm.

Nguyên nhân chính khiến tiểu đường tăng nhanh ở Việt Nam

1. Thói quen ăn uống không lành mạnh

• Tiêu thụ nhiều đồ uống có đường, nước ngọt, trà sữa.

• Ăn nhiều thức ăn nhanh, chiên xào, nhiều dầu mỡ.

• Giảm ăn rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt.

2. Ít vận động

Đô thị hóa kéo theo lối sống văn phòng, học tập nhiều, ngồi nhiều. Tỷ lệ người Việt ít vận động cao, đặc biệt ở giới trẻ.

3. Béo phì gia tăng

Theo WHO, tỷ lệ thừa cân, béo phì ở Việt Nam tăng gấp đôi trong 10 năm qua. Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến tiểu đường type 2.

4. Thiếu nhận thức và kiểm tra sức khỏe

Nhiều người không đi khám sức khỏe định kỳ, chỉ phát hiện bệnh khi đã có biến chứng (suy thận, mù lòa, bệnh tim mạch).

Hệ lụy nghiêm trọng của bệnh tiểu đường

• Biến chứng tim mạch: tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ.

• Suy thận mạn: tiểu đường là nguyên nhân hàng đầu gây suy thận ở Việt Nam.

• Biến chứng mắt: gây mù lòa nếu không điều trị kịp thời.

• Biến chứng bàn chân: loét bàn chân, hoại tử, có thể dẫn đến cắt cụt chi.

• Tăng gánh nặng y tế: chi phí điều trị tiểu đường và biến chứng rất cao, gây áp lực lớn lên hệ thống y tế và gia đình bệnh nhân.

Giải pháp phòng ngừa và kiểm soát tiểu đường ở Việt Nam

1. Xây dựng chế độ ăn uống khoa học

• Hạn chế đường, tinh bột tinh chế.

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây ít ngọt.

• Ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt, cá, thịt nạc.

• Uống nhiều nước lọc, hạn chế nước ngọt.

2. Tăng cường vận động

• Tập thể dục ít nhất 150 phút/tuần (đi bộ nhanh, chạy bộ, đạp xe, bơi lội).

• Dành thời gian vận động nhẹ trong giờ làm việc, tránh ngồi quá lâu.

3. Kiểm soát cân nặng

• Duy trì BMI trong mức cho phép (18,5–23 ở người châu Á).

• Giảm mỡ bụng, vì đây là yếu tố nguy cơ cao gây tiểu đường.

4. Tầm soát định kỳ

• Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt với người trên 40 tuổi hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh.

• Xét nghiệm đường huyết, HbA1c để phát hiện sớm.

5. Nâng cao nhận thức cộng đồng

• Truyền thông rộng rãi về tác hại và cách phòng ngừa tiểu đường.

• Giáo dục dinh dưỡng trong trường học để giảm tỷ lệ béo phì trẻ em.

Vai trò của nhà nước và xã hội

• Chính phủ & Bộ Y tế: cần có chiến lược quốc gia phòng chống tiểu đường, giống như phòng chống HIV/AIDS hoặc Covid-19.

• Doanh nghiệp: khuyến khích lối sống lành mạnh trong môi trường làm việc.

• Gia đình & cá nhân: chủ động thay đổi thói quen ăn uống, tập luyện.

Kết luận

Bệnh tiểu đường đang trở thành “đại dịch thầm lặng” tại Việt Nam. Nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời, số ca bệnh sẽ tiếp tục tăng mạnh trong 10–20 năm tới, kéo theo hệ lụy nặng nề cho cá nhân, gia đình và xã hội.

Giải pháp phòng ngừa nằm ngay trong tầm tay: ăn uống lành mạnh, vận động thường xuyên, kiểm soát cân nặng và tầm soát định kỳ. Đây không chỉ là trách nhiệm của ngành y tế mà còn của toàn xã hội.